Η εμφάνιση του bulk carrier στη σύγχρονη εκδοχή του, περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1950, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σημείο-σταθμός για την παγκόσμια ναυτιλιακή βιομηχανία. Η απλοποίηση και η βελτιστοποίηση της διαδικασίας φόρτωσης/εκφόρτωσης και μεταφοράς χύδην φορτίων σε πλοία με ολοένα και μεγαλύτερη χωρητικότητα υπήρξε καθοριστική όχι μόνο στην ιστορία των διά θαλάσσης μεταφορών, αλλά και για την πορεία ανάπτυξης της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής και της εξέλιξης της διεθνούς οικονομίας.

Πριν από την εμφάνιση των πρώτων σύγχρονων bulk carriers, κατά τη δεκαετία του 1950, και την επικράτησή τους στον τομέα της μεταφοράς χύδην ξηρών φορτίων, τα πλοία που πρωταγωνιστούσαν στην ωκεανοπόρο μεταφορά ξηρών φορτίων ήταν τα παραδοσιακά «tramps», μεταφοράς γενικών φορτίων και μικρής σχετικά χωρητικότητας. Για τη μεταφορά χύδην ξηρών φορτίων μέσω αυτών των πλοίων, απαιτούνταν η φόρτωση ή η δεματοποίηση στα αμπάρια τους. Η διαδικασία φόρτωσης και εκφόρτωσης αποδεικνυόταν συνήθως εξαιρετικά σύνθετη, κοστοβόρα και κουραστική. Ιδιαίτερο ρόλο στον παγκόσμιο στόλο πλοίων, στα χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διαδραμάτιζαν τα πλοία τύπου Liberty, χωρητικότητας περίπου 10.000 dwt, τα οποία είχαν ναυπηγηθεί κατά χιλιάδες, σε αμερικανικά και καναδικά ναυπηγεία στη διάρκεια του πολέμου.

Παρότι ο σχεδιασμός και η ναυπήγηση πλοίων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως προάγγελοι των bulk carriers ‒και χρησιμοποιούνταν για τη χύδην μεταφορά κυρίως σιδηρομεταλλεύματος και άνθρακα‒ ανιχνεύεται στις αρχές του 20ού αιώνα, τα πρώτα σύγχρονα bulk carriers, με τη μορφή που τα γνωρίζουμε σήμερα, ξεκίνησαν να εμφανίζονται στα μέσα της δεκαετίας του 1950.

Ιδιαίτερα λόγω της αυξημένης ζήτησης σε πρώτες ύλες, όπως σιδηρομετάλλευμα και άνθρακας, σε διεθνές επίπεδο μετά το πέρας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους νέα εξειδικευμένα πλοία, μονού καταστρώματος, μεγαλύτερης χωρητικότητας και αυξημένης ταχύτητας.

Ένας από τους τύπους πλοίων που διεκδικούν τις δάφνες για το πρώτο σύγχρονο bulk carrier είναι το σουηδικής κατασκευής «Cassiopeia». Το εν λόγω πλοίο αποτέλεσε έμπνευση του Δανού ναυλομεσίτη Ole Skaarup (1916-2010), ο οποίος έθεσε τις βάσεις για τον σχεδιασμό και την κατασκευή ενός νέου πλοίου μεταφοράς σιδηρομεταλλεύματος. Η ιδέα του έφτασε στα ευήκοα ώτα του Σουηδού τραπεζίτη και βιομηχάνου Marcus Wallenberg Jr., ο οποίος και χρηματοδότησε την κατασκευή του πρώτου ειδικά σχεδιασμένου πλοίου για τη μεταφορά χύδην ξηρών φορτίων με μονό κατάστρωμα, χωρητικότητας 19.000 dwt, στα ναυπηγεία Kockums της Σουηδίας. Το πλοίο καθελκύστηκε το 1955 και έλαβε το όνομα «Cassiopeia». Η εν λόγω ναυπήγηση αποδείχθηκε ιδιαίτερα επιτυχημένη, με τα σουηδικά ναυπηγεία να δέχονται παραγγελίες για ακόμα πέντε αδελφά πλοία. Μάλιστα, δύο εξ αυτών είχαν δρομολογηθεί προς ναυπήγηση για λογαριασμό του Σταύρου Νιάρχου, με το πρώτο, το «World Skill», να καθελκύεται τον Ιανουάριο του 1958.

Όπως αποδεικνύεται, η ναυπήγηση του «Cassiopeia» προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στους διεθνείς ναυτιλιακούς κύκλους. Στον απόηχο της ναυπήγησης του «Cassiopeia», τα Ναυτικά Χρονικά προχώρησαν σε μονοσέλιδο αφιέρωμα, με τίτλο «Τα Νέα Μεταλλοφόρα Σκάφη», στο τεύχος της 15ης Απριλίου 1956, στο οποίο κατέγραψαν τα τεχνικά χαρακτηριστικά του νέου αυτού πλοίου, δημοσιεύοντας μάλιστα και τα ναυπηγικά του σχέδια.

Το «Cassiopeia», με χωρητικότητα 19.000 dwt και υπηρεσιακή ταχύτητα 14 μιλίων, διέθετε έξι αυτοστοίβακτα κύτη, τα οποία έκλειναν με χαλύβδινα καλύμματα υδραυλικής πιέσεως. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι από το συγκεκριμένο νεότευκτο απουσίαζαν ιστοί, φορτωτήρες και βαρούλκα.

Ιδιαίτερη αναφορά γινόταν στην περιγραφή των κυτών του «Cassiopeia»: Για να δοθεί στα αμπάρια η ικανότητα της αυτοστοιβασίας, είχαν κατασκευαστεί, μεταξύ του μονού καταστρώματος και των πλευρών γωνίας, πλευρικές δεξαμενές. Οι οροφές αυτών των δεξαμενών δημιουργούσαν γωνία απαραίτητη για την αυτοστοιβασία (self-trimming) του φορτίου.

Παράλληλα, το πλοίο ήταν «διπύθμενο» και ο χώρος αποθήκευσης του φορτίου ήταν κατανεμημένος σε τρία κύτη. Μάλιστα, χωρίζονταν μεταξύ τους με εγκάρσια διαφράγματα, σχηματίζοντας κυματοειδείς πτυχώσεις, οι οποίες επέτρεπαν στο χύδην φορτίο να ολισθαίνει προς τα κάτω.

Εκτός από το «Cassiopeia», το Αρχείο των Ναυτικών Χρονικών υποδεικνύει ορισμένες ακόμα περιπτώσεις ναυπήγησης πλοίων με παρόμοια χαρακτηριστικά. Η πρωτοβουλία του εφοπλιστικού οίκου των Bibolini από το Παλέρμο, που μέχρι τότε διαχειριζόταν πλοία τύπου Liberty, να ναυπηγήσει αυτοστοιβαζόμενα πλοία χωρητικότητας 16.000 dwt για τη χύδην μεταφορά σιδηρομεταλλεύματος αναφέρεται από κάποιους ως μία από τις πρώτες προσπάθειες κατασκευής ενός «σύγχρονου» bulk carrier. Πράγματι, τα Ναυτικά Χρονικά, στο τεύχος της 1ης Αυγούστου 1956, καταγράφουν «έντονη ναυπηγική δραστηριότητα στη γείτονα Ιταλία». Πιο συγκεκριμένα, αναφέρονται τα πλεονεκτήματα της ανανέωσης του ιταλικού στόλου πλοίων μεταφοράς χύδην ξηρών φορτίων, που επιτελούνταν ‒μεταξύ άλλων‒ χάρη στη ναυπήγηση πλοίων τύπου «Oscar Sinigaglia» στα ναυπηγεία της Σπέτζια. Τα νέα αυτά πλοία διαδραμάτιζαν ικανοποιητικό ρόλο στη μεταφορά σιδηρομεταλλεύματος, εμπνέοντας κι άλλες ιταλικές εταιρείες να προβούν σε αντίστοιχες επενδύσεις. Τέλος, αρκετά μεταγενέστερα, εντοπίζεται η αναφορά στο τεύχος της 15ης Ιουνίου 1966, όπου αναφέρεται πως το ιαπωνικό ναυπηγείο της Nippon Kokan ναυπήγησε το 1954 το πρώτο της «τυποποιημένο μπαλκ κάρριερ».

Ανεξάρτητα από το ποια ήταν πράγματι η πρώτη ναυπήγηση ενός «σύγχρονου» bulk carrier, το γεγονός που μπορεί με ασφάλεια να διαπιστωθεί είναι ότι όλες αυτές οι πρωτοποριακές ναυπηγήσεις εντοπίζονται εντός του ίδιου χρονικού πλαισίου, δείγμα ότι η παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα αναζητούσε έναν νέο τύπο πλοίου, ο οποίος θα πρόσφερε απλοποιημένες εργασίες φόρτωσης/εκφόρτωσης, υψηλή ταχύτητα και αυξημένη χωρητικότητα. Σε κάθε περίπτωση, η εμφάνιση και η μετέπειτα επικράτηση των bulk carriers στον κλάδο της θαλάσσιας μεταφοράς χύδην ξηρών φορτίων αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους σταθμούς στη ναυτιλιακή ιστορία του 20ού αιώνα, με τον συγκεκριμένο τύπο πλοίου να αποτελεί μέχρι και σήμερα έναν ακρογωνιαίο λίθο των διεθνών θαλάσσιων μεταφορών.

Μπορείτε να διαβάσετε το αφιέρωμα των Ναυτικών Χρονικών στο «Cassiopeia» εδώ.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Kockums Mekaniska Verkstads AB, Malmö City Archives