Η ετήσια έρευνα «Επιλέγω Ναυτιλία: Νέοι και νέες στις ναυτικές σπουδές» αναλύει τις απαντήσεις των νέων σπουδαστών και σπουδαστριών που εισέρχονται στις Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού σε συγκεκριμένες ερωτήσεις και διακρίνει τις φιλοδοξίες τους και τις βλέψεις τους για το μέλλον, λίγους μήνες πριν από το πρώτο τους μπάρκο.

Το δείγμα της έρευνας διαμορφώθηκε από 1.047 απαντήσεις πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών.

Φύλο

Η ενίσχυση της συμπερίληψης του γυναικείου φύλου στο ναυτικό επάγγελμα αποτελεί σημαντική προτεραιότητα της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Σύμφωνα με από κοινού έρευνα των BIMCO και ICS τον Ιούλιο του 2021, οι γυναίκες αποτελούσαν μόλις το 1,2% των ναυτικών παγκοσμίως.

Την ίδια ώρα, από τους συμμετέχοντες στη φετινή έρευνα το 18% ήταν γυναίκες. Το ποσοστό αυτό σαφώς και διαφέρει σημαντικά έναντι του 1,2% που αντιπροσωπεύει το γυναικείο φύλο επί του συνολικού αριθμού ναυτικών παγκοσμίως.

Παράλληλα, πρόκειται για το τρίτο συναπτό έτος όπου οι πρωτοετείς σπουδάστριες καταλαμβάνουν ποσοστό 18% επί του συνόλου των πρωτοετών στις Ναυτικές Ακαδημίες της Ελλάδας. Από τους συμμετέχοντες στην έρευνα, το 18% είναι γυναίκες και το 82% είναι άνδρες.

Στο σημείο αυτό, αναφέρεται ότι οι περισσότερες συγκρίσεις που παρουσιάζονται στην έρευνα θα είναι μεταξύ του γυναικείου φύλου και του συνόλου του δείγματος. Η συλλογιστική πίσω από την αποφυγή συγκρίσεων μεταξύ ανδρικού φύλου και συνόλου δείγματος είναι απλή: λόγω του υψηλού αριθμού τους, δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές –στη συντριπτική πλειοψηφία των ερωτήσεων– μεταξύ των απαντήσεων που έχουν δώσει οι πρωτοετείς σπουδαστές σε σύγκριση με τις απαντήσεις επί του συνόλου του δείγματος.

Ηλικία

Από τους συμμετέχοντες στη φετινή έρευνα, το 49% έχουν ηλικία 18 ετών, το 32% ηλικία 19 ετών, το 10% ηλικία 20 ετών, το 7% ηλικία 21 έως 24 ετών, ενώ το 2% ηλικία 25 ετών και άνω. Συνεπώς, εννέα στους δέκα συμμετέχοντες είναι το πολύ 20 ετών. Σε σύγκριση με την έρευνα του 2023, δεν καταγράφεται καμία ουσιώδης ποσοστιαία διαφορά σε οποιαδήποτε ηλικία ή ηλικιακή ομάδα.

ΑΕΝ φοίτησης

Οι τρεις μητροπολιτικές Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού της Ελλάδας συνεχίζουν να συγκεντρώνουν την πλειοψηφία των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών. Στην ΑΕΝ Μακεδονίας φοιτά το 27% των πρωτοετών που συμμετείχαν στην έρευνα, στην ΑΕΝ Ασπροπύργου το 21% και στην ΑΕΝ Κρήτης το 12%. Συνεπώς, έξι στους δέκα (60%) των πρωτοετών φοιτούν σε μία από τις τρεις μητροπολιτικές ΑΕΝ. Το δείγμα της έρευνας είναι αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού σε σημαντικό βαθμό. Πιο συγκεκριμένα, στις περισσότερες ΑΕΝ, η κατανομή του συνόλου των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών –βάσει των δεδομένων που συλλέχθηκαν από επικοινωνία της Isalos.net με τις Ακαδημίες– δεν διαφοροποιείται σημαντικά από την κατανομή των συμμετεχόντων στην έρευνα βάσει της ΑΕΝ φοίτησης. Οποιαδήποτε διαφορά περιορίζεται έως 1,3%, με μοναδική εξαίρεση την ΑΕΝ Ασπροπύργου.

Από τους συμμετέχοντες, το 3% φοιτούν σε ιδιωτική ναυτική ακαδημία. Το ποσοστό αυξάνεται στο 10% εφόσον ληφθούν υπόψη μονάχα οι συμμετέχοντες ηλικίας 22 ετών και άνω. Συνεπώς, οι ιδιωτικές ΑΕΝ παραμένουν καίρια επιλογή για τους σπουδαστές μεγαλύτερης ηλικίας.

Σχολή φοίτησης

Το 63% των συμμετεχόντων στην έρευνα φοιτούν σε Σχολές Πλοιάρχων, ενώ το 37% σε Σχολές Μηχανικών. Τα συγκεκριμένα ποσοστά δεν διαφέρουν από την κατανομή του συνόλου των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών ανά σχολή φοίτησης. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει εκ νέου την αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος της έρευνας. Συγκεκριμένα για τους πρωτοετείς σπουδαστές που συμμετείχαν στην έρευνα, το 59% φοιτούν σε Σχολές Πλοιάρχων και το 41% σε Σχολές Μηχανικών. Το ποσοστό των πρωτοετών σπουδαστών σε Σχολές Μηχανικών είναι αυξημένο σε σύγκριση τόσο με το 2023 (32%) όσο και με το 2022 (36%).

Από την άλλη, ως είθισται, οι πρωτοετείς σπουδάστριες επιλέγουν κατά κύριο λόγο σπουδές σε Σχολές Πλοιάρχων. Από τις πρωτοετείς σπουδάστριες που συμμετείχαν στην έρευνα, το 84% φοιτούν σε Σχολές Πλοιάρχων και το 16% σε Σχολές Μηχανικών. Το 2023, η αντίστοιχη κατανομή ήταν 92% και 8%, ενώ το 2022 ήταν 87% και 13%.

Σε ευρύτερο πλαίσιο, η κατανομή των πρωτοετών ανά σχολή φοίτησης καταδεικνύει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην έρευνα του 2023, τα ποσοστά είχαν διαμορφωθεί σε 72% και 28% έναντι 63% και 37% το 2024. Συνεπώς, η διαφορά είναι σημαντική.

Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής έχει ανακοινώσει ότι η προσέλκυση των νέων στα ναυτικά επαγγέλματα αποτελεί σημαντική προτεραιότητα, χαρακτηρίζοντας το 2024 έτος ναυτικής εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο αυτό, καταγράφεται σημαντική άνοδος του αριθμού των εισακτέων στις ΑΕΝ της χώρας, ειδικά σε Σχολές Μηχανικών.

Στην προκήρυξη του 2023, το Υπουργείο Ναυτιλίας επέτρεπε την εισαγωγή 860 Πλοιάρχων και 856 Μηχανικών. Συνολικά, ο αριθμός των εισακτέων θα μπορούσε δηλαδή να ανέλθει σε 1.716.

Η πρόσφατη ανακοίνωση του υπουργείου για τους εισακτέους το ακαδημαϊκό έτος 2024-2025 κάνει λόγο για 897 Πλοιάρχους και 923 Μηχανικούς, συνολικά 1.820 εισακτέους. Τα επίπεδα αυτά –σε σύγκριση με την προκήρυξη του έτους 2022-2023– είναι κατά 12% αυξημένα για τις Σχολές Πλοιάρχων και κατά 42% αυξημένα για τις Σχολές Μηχανικών (αύξηση 26% επί του συνόλου των πρωτοετών).

Συνεπώς, είναι εμφανής η εστίαση στην προσέλκυση περισσότερων νέων στις Σχολές Μηχανικών, η οποία καθίσταται ολοένα και πιο έντονη κάθε έτος. Ωστόσο, αυτή η προσπάθεια δεν αποφέρει –επί του παρόντος– τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το 2023 προκηρύχθηκαν 856 θέσεις σε Σχολές Μηχανικών, όμως, βάσει των στοιχείων των ΑΕΝ, οι πρωτοετείς σπουδαστές και σπουδάστριες σε Σχολές Μηχανικών ανήλθαν σε 530.

Λοιπά κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά

Περιφέρεια κατοικίας

Για ακόμα ένα έτος, η Αττική αποτελεί την περιφέρεια στην οποία κατοικούσε περισσότερο από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων στην έρευνα πριν από την εισαγωγή τους σε κάποια από τις ΑΕΝ. Το 33,6% των συμμετεχόντων προέρχονται από την Αττική.

Προκειμένου να χαρακτηρίσουμε ως σημαντική ή μη σημαντική τη «συνεισφορά» των περιφερειών της Ελλάδας στην επόμενη γενιά ναυτικών, είναι χρήσιμο να πραγματοποιηθούν συγκρίσεις μεταξύ της κατανομής των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών ανά περιφέρεια κατοικίας πριν από την εισαγωγή σε ΑΕΝ και της κατανομής του πληθυσμού ανά περιφέρεια.

Για τη συγκεκριμένη σύγκριση, αξιοποιούνται στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, όπως έχουν γνωστοποιηθεί βάσει της απογραφής που έλαβε χώρα το 2021. Συγκεκριμένα, επιλέγεται η πληθυσμιακή κατανομή των ανθρώπων ηλικίας 10-19 ετών, οι οποίοι το 2024 έχουν ηλικία έως 22 ετών. Η εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα ταιριάζει περισσότερο με το δείγμα. Σε κάθε περίπτωση, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και η κατανομή του συνόλου του πληθυσμού ανά περιφέρεια, καθώς καταγράφονται μικρές μεταβολές σε σύγκριση με εκείνη των ατόμων ηλικίας 10-19 ετών.

Στην περίπτωση της Αττικής, η διαφορά μεταξύ των ποσοστών είναι αμελητέα και δεν χρήζει περαιτέρω σχολιασμού. Το ίδιο ισχύει και για τις περιφέρειες Κρήτης, Δυτικής Μακεδονίας και Ηπείρου, ενώ κάποιες μικρές διαφορές καταγράφονται στις περιφέρειες Πελοποννήσου, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Θεσσαλίας και Ιονίων Νήσων.

Σημαντικές διαφορές εμφανίζονται σε πέντε περιφέρειες.

Στην περιφέρεια Βορείου Αιγαίου κατοικεί το 1,8% του πληθυσμού ατόμων ηλικίας 10 έως 19 ετών, βάσει της απογραφής της ΕΛΣΤΑΤ. Ωστόσο, το 9,5% των συμμετεχόντων  της  έρευνας  προέρχονται  από  την περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, ένα ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό. Στο ίδιο μήκος κύματος, το 7% των συμμετεχόντων προέρχονται από την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, παρότι στη συγκεκριμένη περιφέρεια κατοικεί το 3,3% του πληθυσμού ηλικίας 10 έως 19 ετών.

Επιπλέον, το 3,1% των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών κατοικούσαν στην περιφέρεια Ιονίων Νήσων πριν από την εισαγωγή τους σε ΑΕΝ, ενώ στην εν λόγω περιφέρεια κατοικούσε το 1,9% των ατόμων ηλικίας 10 έως 19 ετών.

Συνεπώς, καταδεικνύεται εκ νέου ο ισχυρός δεσμός των νησιωτών με τη θάλασσα και, σαφώς, με τη ναυτιλία. Σε αθροιστικό πλαίσιο, και εφόσον ληφθεί υπόψη και η Κρήτη, από περιφέρειες νησιών προέρχεται το 26% των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών το 2024. Ωστόσο, στις συγκεκριμένες περιφέρειες κατοικεί το 13,6% του πληθυσμού ηλικίας 10 έως 19 ετών.

Από την άλλη, το ποσοστό πρωτοετών που κατοικούσαν στην περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας πριν από την εισαγωγή τους σε ΑΕΝ διαμορφώνεται στο 10,5%, ενώ το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 10 έως 19 ετών που κατοικούν στη συγκεκριμένη περιφέρεια ανέρχεται σε 17,9%.

Παράγοντας «οικογένεια»

Στην ερώτηση «Ποιο είναι το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα σας;», το 43% των συμμετεχόντων απάντησαν «Απόφοιτος λυκείου», το 35% «Απόφοιτος πανεπιστημίου», το 11% «Απόφοιτος δημοτικού», το 6% «Κάτοχος μεταπτυχιακού» και το 5% «Απόφοιτος ΑΕΝ».

Επιπλέον, στην ερώτηση «Ποιο είναι το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας σας;», το 46% απάντησαν «Απόφοιτος πανεπιστημίου», το 37% «Απόφοιτος λυκείου», το 10% «Κάτοχος μεταπτυχιακού» και το 7% «Απόφοιτος δημοτικού». Συνεπώς, κανένας και καμία από τους πρωτοετείς σπουδαστές δεν απάντησε ότι η μητέρα του/ της είναι απόφοιτος ΑΕΝ.

Όσον αφορά το οικογενειακό εισόδημα, το 23% των συμμετεχόντων απάντησαν ότι διαθέτουν μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα έως €1.000, το 39% από €1.001 έως €2.000, το 21% από €2.001 έως €3.000 και το 17% πάνω από €3.000.

Επιπλέον, για ακόμα ένα έτος καταδεικνύεται ότι οι πρωτοετείς σπουδάστριες προέρχονται από οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες, με το 33% να διαθέτουν εισόδημα €501 έως €1.000 έναντι 20% επί του συνόλου του δείγματος.

Οι παράγοντες επιλογής σταδιοδρομίας στη ναυτιλία

Το συγκεκριμένο σκέλος της έρευνας εστιάζει στους παράγοντες που επηρέασαν τους σπουδαστές και τις σπουδάστριες να επιλέξουν τη σταδιοδρομία στο ναυτικό επάγγελμα. Λαμβάνονται υπόψη πληθώρα συνιστωσών και συγκεκριμένα το κατά πόσο οι γονείς τους εργάζονται εντός της ναυτιλιακής βιομηχανίας, οι λόγοι που ώθησαν τους νέους να σπουδάσουν σε Ναυτική Ακαδημία, το πόσο υποστηρικτικοί ήταν οι γονείς τους στη συγκεκριμένη επιλογή, το κατά πόσο σκοπεύουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους μετά το πρώτο έτος, αλλά και οι κυριότεροι παράγοντες που τους οδήγησαν να επιλέξουν το ναυτικό επάγγελμα ευρύτερα.

Γονείς στη ναυτιλία

Το 15% των συμμετεχόντων απάντησαν ότι τουλάχιστον ένας από τους γονείς του εργάζονται στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Το 2023, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 16%, οπότε και δεν καταγράφεται κάποια ουσιώδης διαφορά.

Βαθμός υποστήριξης γονέων

Για ακόμα ένα έτος, ο βαθμός υποστήριξης των γονέων των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών στην επιλογή τους να σπουδάσουν σε ΑΕΝ παραμένει ιδιαίτερα υψηλός. Το 52% απάντησαν ότι οι γονείς τους ήταν «πάρα πολύ» υποστηρικτικοί και το 29% ότι ήταν «πολύ» υποστηρικτικοί. Από την άλλη, μόλις το 5% απάντησαν ότι οι γονείς τους ήταν «λίγο» ή «καθόλου» υποστηρικτικοί. Συνεπώς, ο σταθμισμένος μέσος βαθμός υποστήριξης διαμορφώνεται στο 4,3/5.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο σταθμισμένος μέσος βαθμός υποστήριξης διαμορφώνεται στο 4,1 για τις πρωτοετείς σπουδάστριες, το 75% των οποίων απάντησαν ότι οι γονείς τους ήταν «πολύ» ή «πάρα πολύ» υποστηρικτικοί ως προς την επιλογή σπουδών σε ΑΕΝ (αντίστοιχο ποσοστό επί του συνόλου του στόλου: 81%).

Ο βαθμός υποστήριξης μεταβάλλεται και βάσει του οικογενειακού εισοδήματος, με το 90% των συμμετεχόντων με οικογενειακό εισόδημα έως €500 να απαντά ότι οι γονείς του ήταν «πολύ» ή «πάρα πολύ» υποστηρικτικοί. Έτσι, ο σταθμισμένος μέσος βαθμός υποστήριξης αυξάνεται στο 4,6.

Από την άλλη, από τους συμμετέχοντες των οποίων ο πατέρας είναι απόφοιτος ΑΕΝ, το 73% απάντησαν ότι οι γονείς τους ήταν «πολύ» ή «πάρα πολύ» υποστηρικτικοί. Το μειωμένο ποσοστό σε σύγκριση με εκείνο επί του συνόλου του στόλου αντανακλά πιθανώς τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια οικογένεια στην οποία ο σύζυγος ακολουθεί το ναυτικό επάγγελμα. Σε κάθε περίπτωση, ο βαθμός υποστήριξης παραμένει υψηλός και ο σταθμισμένος μέσος όρος διαμορφώνεται στο 4,1.

Παράγοντες επιλογής σπουδών σε ΑΕΝ

Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρέασαν την επιλογή των πρωτοετών να ακολουθήσουν σπουδές σε ΑΕΝ είναι διαχρονικά η «προσωπική έρευνα» και ο «κοινωνικός περίγυρος». Η εικόνα αυτή επιμένει και στη φετινή έρευνα. Το 82% των συμμετεχόντων απάντησαν ότι η «προσωπική έρευνα/ενδιαφέρον» ήταν ένας «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικός παράγοντας στην επιλογή τους. Το αντίστοιχο ποσοστό για τον παράγοντα «κοινωνικός περίγυρος» ήταν 51%, ενώ για τον παράγοντα «απόφοιτοι ΑΕΝ» 35%.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνεχίζουν να αποτελούν σημαντικότερο παράγοντα από ό,τι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης: το 29% απάντησαν ότι τα «social media» αποτέλεσαν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα στην επιλογή τους, έναντι 18% για τα ΜΜΕ.

Επιπλέον, μόλις το 16% των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών επηρεάστηκαν «πολύ» ή «πάρα πολύ» από ημερίδες Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει εκ νέου ότι απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την προσέλκυση νέων στο ναυτικό επάγγελμα, οι οποίες πρέπει να εκκινούν από νεότερη ηλικία.

Για κανέναν από τους παράγοντες που εξετάζονται στην έρευνα δεν σημειώνονται σημαντικές μεταβολές σε σύγκριση με τα ευρήματα της έρευνας του 2023.

Εφόσον ληφθεί υπόψη το φύλο των συμμετεχόντων, δεν καταγράφονται αξιοσημείωτες μεταβολές για τους πρωτοετείς σπουδαστές. Ωστόσο, οι απαντήσεις των πρωτοετών σπουδαστριών διαφέρουν έως έναν βαθμό σε σύγκριση με το σύνολο του δείγματος.

Το 41% των πρωτοετών σπουδαστών και σπουδαστριών απάντησαν ότι ο «κοινωνικός περίγυρος» ήταν ένας «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικός παράγοντας στην επιλογή τους, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό επί του συνόλου του δείγματος ήταν 51%. Συνεπώς, είναι λιγότερο σημαντικός παράγοντας για τις σπουδάστριες που συμμετείχαν στην έρευνα.

Από την άλλη, οι παράγοντες «απόφοιτοι ΑΕΝ», «διαδίκτυο/ social media» και «ΜΜΕ» είναι σημαντικότεροι παράγοντες για τις πρωτοετείς σπουδάστριες, καθώς το 40%, το 35% και το 25% αντίστοιχα απάντησαν ότι αποτέλεσαν έναν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα.

Γιατί ναυτικό επάγγελμα

Κυριότεροι παράγοντες που ώθησαν τους νέους να ακολουθήσουν το ναυτικό επάγγελμα είναι οι εξής:

«επαγγελματική αποκατάσταση», «αγάπη/ενδιαφέρον για τη θάλασσα» και «οικονομικοί λόγοι». Μεσαίας σημαντικότητας παράγοντας είναι η «φήμη της ναυτιλιακής βιομηχανίας». Από την άλλη, μη σημαντικοί παράγοντες είναι οι «οικογενειακή παράδοση» και «δεν είχα άλλη επιλογή».

Το 85% των συμμετεχόντων απάντησαν ότι η «επαγγελματική αποκατάσταση» αποτέλεσε έναν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα στην επιλογή τους να σταδιοδρομήσουν στο ναυτικό επάγγελμα. Μάλιστα, περισσότεροι από ένας στους δύο (55%) απάντησαν ότι αποτέλεσε «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα. Τα συγκεκριμένα ποσοστά δεν διαφοροποιούνται σημαντικά αν ληφθεί υπόψη το φύλο των συμμετεχόντων.

Επιπλέον, το 69% των συμμετεχόντων απάντησαν ότι «η αγάπη και το ενδιαφέρον για τη θάλασσα» αποτέλεσε έναν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα. Εφόσον ληφθούν υπόψη μονάχα οι απαντήσεις των πρωτοετών σπουδαστριών, το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 81%.

Η αυξημένη σημαντικότητα του συγκεκριμένου παράγοντα για τις πρωτοετείς σπουδάστριες καθίσταται εμφανής διαχρονικά: στην έρευνα του 2023, το 78% των πρωτοετών σπουδαστριών είχαν απαντήσει ότι ο συγκεκριμένος παράγοντας ήταν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικός στην επιλογή τους να ακολουθήσουν το ναυτικό επάγγελμα.

Όσον αφορά τους «οικονομικούς λόγους», δύο στους τρεις συμμετέχοντες (66%) απάντησαν ότι αποτελεί έναν «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα. Το ποσοστό αυτό εμφανίζεται ελαφρώς μειωμένο εφόσον ληφθούν υπόψη αποκλειστικά οι απαντήσεις των πρωτοετών σπουδαστριών.

Η «φήμη της ναυτιλιακής βιομηχανίας» αποτέλεσε «πολύ» ή «πάρα πολύ» σημαντικό παράγοντα για το 41% των συμμετεχόντων.

Για την πλειοψηφία των σπουδαστών, το ναυτικό επάγγελμα αποτελεί μια συνειδητή και επιθυμητή επιλογή. Το 53% απάντησαν ότι η «οικογενειακή παράδοση» δεν αποτέλεσε «καθόλου» σημαντικό παράγοντα στην επιλογή του, με το αντίστοιχο ποσοστό για τον παράγοντα «δεν είχα άλλη επιλογή» να ανέρχεται σε 67%.

Σε ευρύτερο πλαίσιο, δεν καταγράφονται σημαντικές μεταβολές σε σύγκριση με τα ευρήματα της έρευνας του 2023.

Απόσπασμα από την αποκλειστική έρευνα των Ναυτικών Χρονικών με τίτλο «Επιλέγω Ναυτιλία: Νέοι και νέες στις ναυτικές σπουδές», του έτους 2024. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έρευνα πατώντας εδώ.