Όλα τα στοιχεία και οι μαρτυρίες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η τραγωδία που οδήγησε στη βύθιση του πολυτελούς σκάφους αναψυχής «Bayesian» στη Σικελία οφειλόταν σε έναν υδροσίφωνα ή Waterspout, όπως ονομάζεται στα αγγλικά. Οι υδροσίφωνες είναι ουσιαστικά ανεμοστρόβιλοι οι οποίοι εμφανίζονται πάνω από τη θάλασσα. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, ένας υδροσίφωνας μπορεί να περάσει από τη θάλασσα στην ξηρά και να μετατραπεί έτσι σε ανεμοστρόβιλο. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τους ανεμοστρόβιλους, καθώς οι συνέπειές τους είναι ιδιαίτερα καταστροφικές για τον σύντομο χρόνο της ζωής τους. Παρ’ όλα αυτά, κατά την εξαιρετικά σπάνια περίπτωση που ένας υδροσίφωνας θα συναντήσει ένα σκάφος στη θάλασσα, οι συνέπειες θα είναι δραματικές και η καταστροφή ακαριαία.

Ένας υδροσίφωνας δημιουργείται σε ένα μπουρίνι, το οποίο είναι μια έντονη καταιγίδα πάνω από τη θάλασσα, που συνοδεύεται από εξαιρετικά απότομη αύξηση της έντασης του ανέμου σε επίπεδα θύελλας (άνω των 35 κόμβων), με ριπές που μπορούν για σύντομο χρονικό διάστημα να ξεπεράσουν ακόμα και τους 60 κόμβους. Επίσης, το μπουρίνι συνοδεύεται από μεγάλη ραγδαιότητα βροχής, η οποία μειώνει εξαιρετικά την ορατότητα, αλλά και από μεγάλη συχνότητα ηλεκτρικών εκκενώσεων. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου, που η θάλασσα είναι ζεστή και η διαφορά θερμοκρασίας του αέρα που εφάπτεται της επιφάνειας της θάλασσας με του αέρα στα μέσα και ανώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα είναι πολύ μεγάλη, ευνοείται η έντονη αστάθεια, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί στη δημιουργία υδροσιφώνων.

Η διάρκεια ζωής ενός υδροσίφωνα είναι συνήθως από 5 έως 30 λεπτά, αλλά στη Μεσόγειο σπάνια θα ξεπεράσει τα 15 λεπτά. Η ταχύτητα μετακίνησής του κυμαίνεται από 5 έως 15 κόμβους, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει και τους 30 κόμβους. Η διάμετρός του είναι γενικά μικρή και κυμαίνεται μεταξύ 50 και 100 μέτρων. Συμπερασματικά, η πιθανότητα ένα σκάφος να βρεθεί στο διάβα ενός υδροσίφωνα είναι πολύ μικρή.

Τι συνέβη όμως στο «Bayesian»; Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Όταν το σκάφος βρέθηκε στο εσωτερικό του υδροσίφωνα, οι άνεμοι θα ξεπέρασαν για μερικά δευτερόλεπτα ακόμα και τους 120 κόμβους. Δεν αποκλείεται να ξεπέρασαν ακόμα και τους 200 κόμβους. Η βαρομετρική πίεση θα έπεσε απότομα έως και 200 mb, με αποτέλεσμα το σκάφος να υποστεί αδιανόητες δυνάμεις, που οδήγησαν στο σπάσιμο του καταρτιού και πιθανώς στη θραύση όλων των παραθύρων του. Έτσι, το σκάφος θα απώλεσε απότομα την ευστάθειά του, ενώ θα κατακλύστηκε σε ελάχιστα δευτερόλεπτα από νερό. Το όλο καιρικό φαινόμενο δεν διήρκεσε πάνω από 5 λεπτά. Ωστόσο, φαίνεται ότι η καταστροφή συντελέστηκε σε πολύ λιγότερο χρόνο.

Ένα από τα κρισιμότερα ερωτήματα είναι αν θα μπορούσε να έχει προβλεφθεί η καταστροφή. Η αλήθεια είναι ότι, στο ερώτημα πού και πότε θα δημιουργηθεί ένας υδροσίφωνας, η επιστήμη της πρόγνωσης του καιρού δεν έχει απάντηση, καθώς αυτά τα φαινόμενα είναι χαοτικά και ως εκ τούτου μη προβλέψιμα. Όμως οι συνθήκες που ευνοούν τον σχηματισμό τους είναι απολύτως προβλέψιμες. Το σύστημα που επηρέασε την Κεντρική Μεσόγειο αλλά και μεγάλο μέρος της χώρας μας είχε προγνωστεί με καλή ακρίβεια αρκετές ημέρες πριν. Επίσης, η καταγραφή των ηλεκτρικών εκκενώσεων στην ευρύτερη περιοχή του δυστυχήματος δείχνει μια εμμονή του άστατου καιρού και μια ξεκάθαρη κίνηση των καταιγίδων προς τη Σικελία (βλ. εικόνα). Από τη μία η νύχτα εμπόδισε το πλήρωμα να δει τον υδροστρόβιλο, από την άλλη όμως τη νύχτα του συμβάντος, αρκετές ώρες πριν, ο ορίζοντας θα «φλεγόταν» από τις ηλεκτρικές εκκενώσεις οι οποίες θα πλησίαζαν ολοένα το σκάφος. Αυτό σημαίνει πως θα υπήρχαν πρόδρομα σημάδια ότι μια έντονη καταιγίδα πλησίαζε. Παρ’ όλα αυτά, η μοίρα του «Bayesian» και των επιβατών του έπαιξε καθοριστικό ρόλο, αφού άλλα σκάφη πολύ κοντά με αυτό δεν έπαθαν ζημιά, καθώς δεν βρέθηκαν στο «μονοπάτι» του υδροσίφωνα.

Η Κεντρική και Ανατολική Μεσόγειος φέτος είναι θερμότερη από κάθε άλλη χρονιά για την οποία διαθέτουμε καταγραφές έως τώρα. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν τεράστια ποσά θερμότητας που μπορούν να τροφοδοτήσουν παρόμοια καιρικά φαινόμενα με ή χωρίς υδροσίφωνες. Απότοκο της κλιματικής αλλαγής; Πιθανόν, αφού όλα στην ατμόσφαιρα δουλεύουν αλυσιδωτά. Φαινόμενα όπως ο Μεσογειακός Κυκλώνας Daniel με τους χιλιάδες νεκρούς στην Τυνησία και τις ανυπολόγιστες ζημιές, αλλά και τις ανθρώπινες απώλειες στη χώρα μας, δεν αποκλείεται να τα δούμε και φέτος στην ευρύτερη λεκάνη της Μεσογείου.

Η μόνη άμυνα που έχουμε απέναντι σε τόσο βίαια φαινόμενα είναι η γνώση και η πρόληψη. Είναι κρίμα να δαπανώνται εκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή αυτών των πολυτελών σκαφών αναψυχής και να μη δίνεται ένα απειροστό κλάσμα αυτής της δαπάνης στη σωστή εκπαίδευση και ενημέρωση των χειριστών τους.

Ο Νίκος Μαζαράκης είναι καθηγητής Ναυτικής Μετεωρολογίας (meteomarine.gr) και διευθυντής του Ελληνικού Γραφείο της StormGeo.