Η Ελληνική Επανάσταση θα είχε πολύ διαφορετική έκβαση δίχως το ναυτικό Στόλο των Ελλήνων που συνέβαλλε τα μέγιστα στον απελευθερωτικό αγώνα. Η Σφαγή της Χίου (Μάρτιος 1822), αλλά και η Έξοδος του Μεσολογγίου (Απρίλιος 1826) αποτελούν δύο χρονικά σημεία σταθμούς, που με την τραγικότητα της οργισμένης μανίας των Οθωμανών άλλαξαν τη ρότα της σύγχρονης ιστορίας των Βαλκανίων. Οι δύο αυτοί σταθμοί για την ελληνική Επανάσταση, που αφορούσαν τη μεγάλη ναυτομάνα πατρίδα της Χίου και ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα-λιμάνια της ηπειρωτικής Ελλάδας, το Μεσολλόγι, αφύπνισαν ακόμη περισσότερα την εθνική συνείδηση των απανταχού Ελλήνων και συγκίνησαν τους φιλέλληνες που έσπευσαν να ενισχύσουν με κάθε πρόσφορο μέσο, τον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα.

Σε αυτό το πλαίσιο, και με αφορμή τις εορταστικές εκδηλώσεις για την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος- Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και το Κοινωφελές Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» – Διεθνές Κέντρο Ναυτικής Έρευνας και Παράδοσης παρουσίασαν τη Δευτέρα, 15 Νοεμβρίου 2021, στον επιβλητικό χώρο του Μεγάρου της Παλαιάς Βουλής, το λεύκωμα «Ο Ναυτικός Αγώνας του 1821».

Στη λαμπρή εκδήλωση, την οποία τίμησε με την παρουσία της η Α.Ε. η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, παρευρέθηκαν ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης κ. Παναγιώτης Πικραμμένος, ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Γιάννης Πλακιωτάκης, ο βουλευτής κ. Γεώργιος Κουμουτσάκος, ο αρχηγός Στόλου αντιναύαρχος Π.Ν. Στυλιανός Πετράκης, ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας Λονδίνου κ. Χαράλαμπος Φαφαλιός, ο κ. Νίκος Π. Τσάκος, ο κ. Σίμος Παληός, οι πρώην υπουργοί κ. Λούκα Κατσέλη, κ. Γιώργος Ανωμερίτης και κ. Γιάννης Μανιάτης, εξέχοντα μέλη της ελληνικής ναυτιλίας, μέλη της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος και πολλοί άλλοι επίσημοι, καθώς και εκλεκτοί φίλοι των συνδιοργανωτών της εκδήλωσης.

Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», ναύαρχος Λ.Σ. (ε.α.) Ευθύμιος Η. Μητρόπουλος και ο Γενικός Γραμματέας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος κ. Θεμιστοκλής Π. Κοντογούρης. Ο Πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» εστιάστηκε στους λόγους που οδήγησαν στη συνεργασία Μουσείου και Ιδρύματος για την έκδοση του Λευκώματος «Ο Ναυτικός Αγώνας του 1821», αλλά και στην επικείμενη παρουσίαση, τον Ιούνιο 2022, μιας ομώνυμης έκθεσης σε λιμάνια στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα, προκειμένου οι τοπικές κοινότητες να έρθουν σε επαφή με τον πλούτο των εκθεμάτων.

Κατά τον χαιρετισμό του, ο Επίτιμος Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) και Πρόεδρος του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», ανέφερε:

«Την πρόταση συνεργασίας που μας απηύθυνε, πέντε χρόνια πριν, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο την αποδεχθήκαμε με ενθουσιασμό εκτιμώντας την διπλά: πρώτα, γιατί απέβλεπε στη τίμηση του κατά θάλασσα αγώνα όσα χρόνια διαρκούσε η Ελληνική Επανάσταση – χώρου ιδιαίτερου ενδιαφέροντος γιά το Ίδρυμα μας – και, παράλληλα, γιατί, από τα πολλά υπάρχοντα και λειτουργούντα στη Χώρα αξιολογώτατα ιδρύματα, το Μουσείο επέλεξε το δικό μας γιά τη πραγματοποίηση των έξοχων πρωτοβουλιών του παραγωγής του Λευκώματος που θα σας παρουσιασθή σε λίγο και οργάνωσης της Πλωτής Έκθεσης, στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως.

Θα μπορούσαν, οι φίλοι μας του Μουσείου, να διαλέξουν να τιμήσουν τον αγώνα στη στεριάκαι ν’ απευθυνθούν σ’ ένα, κατά βάση, στεριανό ίδρυμα. Προτίμησαν τη θάλασσα και ̓μας και τους ευχαριστούμε γι’ αυτό.

Αφίσαμε, λοιπόν, και ̓μεις το παρά θιν αλός μέγαρο του Ιδρύματος μας στο Π. Φάληρο και ήρθαμε εδώ, στην καρδιά της Αθήνας, να σας φέρουμε, με το Λεύκωμα μας και την σε λίγο ομιλία του Καπτα Παναγιώτη Τσάκου, αύρα και αρμύρα της θάλασσας – της ίδιας θάλασσας γιά την οποία, με όπλο την απαράμιλλη ναυτοσύνη τους και με δίψα και φλόγα άσβεστη γιά λευτεριά και ανεξαρτησία, πολέμησαν, απέναντι σ’ έναν αλλαζόνα εχθρό που διέθετε στόλο υπέρτερο σε αριθμό και μέγεθος πλοίων, οι ναύτες του Αιγαίου: Ναύαρχοι, καπεταναίοι, γεμιτζήδες, πυρπολητές. Σ’ αυτούς όλους και στον επικό αγώνα, στον οποίο απεδύθησαν γιά κατίσχυση και επικράτηση στο Αιγαίο, σ’ αυτούς τους ήρωες, επώνυμους και αφανείς, είναι αφιερωμένο το Λεύκωμα που θα μας παρουσιάσουν επίλεκτες προσωπικότητες των γραμμάτων, τους οποίους και ευχαριστούμε γιά την πρόθυμη ανταπόκριση τους στη πρόσκληση που, Ίδρυμα και Μουσείο, τους απευθύναμε να συμβάλλουν στην αποψινή τελετή.

Τι επιδιώκουν όμως Ίδρυμα και Μουσείο να αναδείξουν με το περί ού ο λόγος Λεύκωμα, αντίτυπα του οποίου θα σας αποσταλούν στις προσωπικές σας διευθύνσεις εντός των προσεχών ημερών; Βασικά να καταδείξουν τον ουσιαστικό – καταλυτικό εν πολλοίς – ρόλο που έπαιξε το Ναυτικό μας στην επίτευξη των στόχων της Επανάστασης του ̓21. Και μαζί μ’ αυτό, να καταδείξουν:
−    Τον άρρηκτο, στη διαδρομή των αιώνων, δεσμό των Ελλήνων με τη θάλασσα,
−    Τον διαχρονικό ρόλο της θάλασσας στην εξύφανση, διαμόρφωση και διαιώνιση της ελληνικής ψυχής,
−    Την κατίσχυση των Ελλήνων στα θαλάσσια έργα χάρις στην ανυπέρβλητη υπεροχή της, ανά τους αιώνες, ναυτοσύνης τους και την, κατά συνέπεια, διαχρονική επιρροή γλώσσας και ναυτοσύνης στη διαμόρφωση του ελληνικού έθνους και, τέλος,
−    Να συγκεντρώσει, το Λεύκωμα, μερικά από τα πιό συνοδευτικά/υποστηρικτικά, των όσων ήδη ανέφερα, ιστορικά πειστήρια που έχουν ανθολογήσει διακεκριμένες προσωπικότητες από τον σύγχρονο γαλαξία των γραμμάτων και των τεχνών, ο οποίος θεμελιώνει, κοσμεί και διατρανώνει, την μετεπαναστατική Ελλάδα».

Στη συζήτηση που ακολούθησε, παρουσίασαν τις ενδιαφέρουσες σκέψεις τους για τη Χίο και την ελληνική επανάσταση του 1821, οι διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί, συγγραφείς και ιστορικοί Δρ. Θάνος Βερέμης, Καθηγητής Ιστορίας, ΕΚΠΑ, κ. Μιχάλης Μόσχος, Μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος», Δρ. Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, ιστορικός των Θεσμών καθώς και Δήμητρα Κουκίου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου.

Κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του, ο Δρ. Θάνος Βερέμης εστιάστηκε στην ιστορική σημασία της σφαγής της Χίου, ως γεγονός, για την αφύπνιση της ελληνικής συνείδησης, ενώ εξύμνησε το ρόλο των Χιωτών στην επιχειρηματικότητα, στα γράμματα και στον πολιτισμό, πολύ πριν την τραγωδία που στοίχισε τη ζωή δεκάδων χιλιάδων Ελλήνων της Χίου από τον Οθωμανικό στρατό.

Ο κ. Μιχάλης Μόσχος αναφέρθηκε στη συνεισφορά των Ελλήνων ναυτικών και καπεταναίων στην οικοδόμηση της πρώιμης εθνικής συνείδησης των Ελλήνων. Όπως χαρακτηριστικά ανάφερε «Οι ναυτικοί και καπεταναίοι ήταν ανέκαθεν οι πρώτοι Έλληνες έμποροι, εξερευνητές ηθών καί εθίμων, εξαγωγείς και εισαγωγείς προϊόντων, πρεσβευτές αιτημάτων και ιδεών. Οι εμπειρίες τους, όπως και τα εμπορεύματά τους, συχνά κατέληγαν στα λιμάνια των νησιών τους, στη Χίο, στην Κάσο, στην Σύρο, στην Ιθάκη, στην Κεφαλονιά, στην Κρήτη. Πρωταρχικοί συντελεστές αυτού τού μέγιστου επιτεύγματος οικοδόμησης της πρώιμης εθνικής συνείδησης ήταν βέβαια οι ανοιχτόμυαλοι, προοδευτικοί νησιώτες ναυτικοί». Στη συνέχεια ο κ. Μόσχος έκανε ιδιαίτερη μνεία σε μια ηρωική και ιδιαίτερα αξιόλογη μορφή του απελευθερωτικού αγώνα και τής παλιγγενεσίας, στο ψαριανό, Κωνσταντίνο Κανάρη, ο οποίος υπήρξε «υπόδειγμα πολιτικού ήθους και ενάρετης φιλοπατρίας» αλλά και «ένα εθνικό κεφάλαιο αναντικατάστατο αλλά και προσφιλές».

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, o καπτ. Παναγιώτης Τσάκος, ιδρυτής του Ομίλου Εταιρειών Τσάκος και του Ιδρύματος «Μαρία Τσάκος» εξεφώνησε μια ιστορική, σε περιεχόμενο και τόνο, ομιλία με θέμα «Χρέος μας να διατηρήσουμε τη ναυτοσύνη μας». Σε μια κίνηση με πολλαπλούς συμβολισμούς, αλλά και με έντονη συγκίνηση, ο καπτ. Παναγιώτης, έχοντας στο πλευρό του τον εγγονό του, Παναγιώτη Τσάκο, εξύμνησε το ρόλο του εμπορικού ναυτικού, το οποίο «πρωταγωνίστησε στην έκβαση της επανάστασης», των ναυτικών και των καπεταναίων για την συνεισφορά τους στον απελευθερωτικό αγώνα, καθώς «με τον αλτρουϊσμό τους συνετέλεσαν τόσο πολύ στην διασφάλιση της εθνικής μας επιβίωσης» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο ιδρυτής του Ομίλου Εταιρειών Τσάκος.

Ωστόσο, ο καπτ. Παναγιώτης Τσάκος δεν δίστασε, για μια ακόμη φορά, να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου κάνοντας αναφορά στο παράδοξο φαινόμενο, που φαίνεται να οδηγεί στον αφελληνισμό της ελληνικής ναυτιλίας, αναφέροντας: «Στις μέρες μας, παρατηρείται το εξής παράδοξο: ενώ ο αριθμός των ελληνόκτητων εμπορικών πλοίων αυξάνει, και αυξάνει σταθερά, από χρόνο σε χρόνο, παραμένοντας στην κορυφή, ο αριθμός των Ελλήνων ναυτικών φθίνει δραματικά: τα ελληνόκτητα πλοία από 1.000 τη δεκαετία του ̓50- ̓60, έχουν αυξηθεί σε περίπου 5.000 σήμερα. Την ίδια στιγμή οι Έλληνες ναυτικοί από 140.000 τη δεκαετία του ̓50, που μπήκα εγώ στη θάλασσα, σήμερα απαριθμούν λιγότερους από 20.000, ενώ ο συνολικός αριθμών αλλοδαπών απασχολούμενων σε ελληνικά πλοία υπερβαίνει τις 200.000.

Η εξέλιξη αυτή μας γεμίζει με αγωνία και επιβάλλει ν’ αφυπνιστούμε όλοι μας: πολιτεία – εφοπλισμός – ναυτεργασία – κοινωνία γενικότερα και να πάρουμε δραστικά μέτρα για να αποφευχθεί ο αφελληνισμός της ναυτιλίας μας. Αν δεν αντιδράσουμε και χαθή η ναυτοσύνη μας, θα δούμε να καταρρέει το ναυτιλιακό μεγαλούργημα που με τόσους αγώνες, κόπους και θυσίες, δημιουργήσαμε. Τότε θ’ απομείνουμε με μία ναυτιλία ισχυρή μεν από πλευράς πλοιοκτησίας αλλά στα χέρια ξένων ναυτικών και αλλοδαπών διαχειριστών που θα τη διαφεντεύουν έξωθεν της Ελλάδας, παντελώς αποκομμένη από τον εθνικό μας κορμό. Μία τέτοια εξέλιξη, η Ιστορία δεν θα μας την συγχωρέσει ποτέ.

Γι’αυτό απαιτείται μία εθνική, συλλογική εκστρατεία ομόψυχα και με όλες μας τις δυνάμεις. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει ν’ αποδοθεί στην παιδεία, δημόσια και ιδιωτική, και στην εκπαίδευση των Ελληνοπαίδων ώστε, γαλουχημένα με αγάπη προς τη θάλασσα πηγή ισχύος και πλούτου της ναυσίβιας φυλής μας να στραφούν στο περήφανο ναυτικό επάγγελμα στελεχώνοντας πλοία και γραφεία. Είμαι βέβαιος ότι ο παριστάμενος Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, κος Παναγιώτης Πικραμμένος και ο Υπουργός μας, κος Γιάννης Πλακιωτάκης, διακατέχονται από τα ίδια αισθήματα και θα είναι πρωτεργάτες στις προσπάθειες αυτές μαζί με τους συναρμόδιους Υπουργούς και άλλους φορείς και παράγοντες.

Έτσι, η μικρή σε έκταση και πληθυσμό χώρα μας, θα βρεθεί να διαφεντεύει το μεγαλύτερο στόλο του κόσμου, τα περισσότερα με ελληνική σημαία και με πάνω από 100.000 έλληνες ναυτικούς – να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε όλες τις θάλασσες, τους ωκεανούς και τα λιμάνια της υδρογείου.

Το ελληνικό ναυτιλιακό μεγαλούργημα μας κάνεις όλους περήφανους, ενισχύοντας, με την εθνικοπολιτική, οικονομική, δημοσιονομική και αμυντική  σημασία του, τη θέση της πατρίδας μας στο παγκόσμιο στερέωμα – ιδιαίτερα σε μία εποχή, σαν τη δική μας, που χαρακτηρίζεται από έντονες γεωπολιτικές εξελίξεις.

Μέγα το της θαλάσσης κράτος!

Ώς Έλληνας και ναυτικός αισθάνομαι υπερήφανος γιά τη Ναυτιλία της Πατρίδας μας και υποκλίνομαι στο μεγαλείο της!».

Σχετικά με το λεύκωμα «Ο Ναυτικός Αγώνας του 1821»

Σημειώνεται πως το λεύκωμα με τίτλο «Ο Ναυτικός Αγώνας του 1821» εκδόθηκε στο πλαίσιο της ομώνυμης Έκθεσης, η οποία περιλαμβάνει σημαντικά εκθέματα που σχετίζονται με τον απελευθερωτικό αγώνα και φυλάσσονται από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Στα σχέδια της πλωτής έκθεσης ήταν  η επίσκεψη λιμανιών στη νησιωτική και ηπειρωτική χώρα, σε συνεργασία με το Ίδρυμα «Μαρία Τσάκος» και την Τράπεζα Πειραιώς, τον περασμένο Ιούνιο. Ωστόσο, η πανδημία του κορωνοϊού στοίχισε στην κοινή προσπάθεια Μουσείου και Ιδρύματος την αναβολή των ταξιδιών, ενώ με βάση τα νέα δεδομένα αποφασίστηκε τα ταξίδια με προορισμό περί τα 20 λιμάνια του Αιγαίου και της Ηπειρωτικής χώρας, να διεξαχθούν τον Ιούνιο του 2022.

Την εκδήλωση συντόνισε η δημοσιογράφος της Καθημερινής, κα Μαργαρίτα Πουρνάρα.